تا کنون در مقالات متعدد به موضوع هوش در کودکی و سالهای ابتدایی زندگی از جنبه های مختلف نگاه انداخته و مورد بررسی قرار دادیم.

مقدمه

از آنجایی که هوش به عنوان یکی از مهمترین توانایی های شناختی در تمامی طول عمر انسانها نقش ارزشمند و مهمی دارد و نمی توان گفت در مرحله ای از زندگی برای انسان کم اهمیت تر می شود، تصمیم گرفتیم در این مقاله به این توانایی ذهنی در دوران پیری و سالخوردگی نگاهی بیاندازیم.

هوش همانند سایر توانایی های شناختی در سنین مختلف از کیفیت مختلفی برخوردار است و با شناسایی دقیق و درست این توانایی هاست که می توانیم بهترین استفاده را از آن داشته باشیم یا اینکه از تحلیل رفتن یا پیدایش مشکلات پیشگیری کنیم.

افراد از نظر هوشی در یک سن در اوج توانایی و در سنی دیگر در نقطه میانی یا در پائین ترین حد توانایی قرار می گیرند. مسئله هوش نیز از این قائده مستثنی نیست. به طور کلی می توانیم در حوزه توانایی های هوشی افراد سالخورده به موارد زیر اشاره کنیم.

یک) ژنتیک و عوامل زیستی

همانطور که می دانید هوش یک توانایی ذهنی وابسته به ژنتیک است. بدین معنا که شما درصد بالایی از توانایی هوشی خود را از والدینتان به ارث می برید. طبق نظر اکثر متخصصان و روانشناسان ، بین ۷۰ تا ۸۰ درصد هوش ، وابسته به ارث است و شما این توانایی را از پدر و مارد خود به ارث می برید.

اینکه شما فردی با هوش بالا یا متوسط باشید درصد زیادی از آن از والدینتان به ارث رسیده است. نکته ای که در اینجا قابل ذکر است این می باشد که هوش نیز مانند سایر توانایی ها با گذشت زمان و بالا رفتن سن افراد دستخوش تغییراتی می شود.

برخی از افراد دچار مشکلات هوشی و حافظه ای مانند آلزایمر می شوند یا ممکن است است برخی توانایی های هوشی خود را از دست بدهند یا توانایی شان کاهش پیدا کند. در این میان ویژگی های ارثی که افراد دارند از اهمیت زیادی برخوردار است.

تحقیقات نشان داده است بسیاری از توانایی های هوشی یا آسیبهایی که در دوران سالخوردگی افراد به آن مبتلا می شوند به زمینه خانوادگی و ارثی آنها مربوط می شود. اگر در خانواده های شما بیماریها و اختلالات مربوط به توانایی های شناختی همچون آلزایمر ، پارکینسون ، دمانس و غیره وجود دارد بهتر است از سنین میانسالی یا اواخر جوانی تحت مراقبت یک نورولوژیست قرار بگیرید تا دستورالعمل های لازم برای پیشگیری از ابتلا را آموزش ببینید. همچنین چکابهای منطم نیز برای پیشگیری از ابتلا به این مشکلات کمک بسیاری خواهد کرد.

دو) هوش سیال

شما هر کاری هم انجام دهید یا برنامه های پیشگرانه را اجرا کرده باشید ، باز هم از آسیبهایی که پیری و سالخوردگی می تواند بر توانایی های ذهنی شما از جمله هوش بزند نمی توانید به صورت صد در صد در امان باشید یا مانع آنها شوید. علت آن هم این است که در هر سنی ، کیفیت توانایی های هوشی تغییر خواهد کرد و همانطور که از جهاتی قوی تر می شود از جهاتی دیگر دچار ضعف خواهد بود.

یکی از این آسیبها ، آسیبهای وارد شده بر هوش سیال است. متخصصان هوش نورولوژی و روانشناسی به طور کلی توانایی های هوشی را به دو دسته هوش سیال و متبلور تقسیم بندی می کنند. هوش سیال ، آن بخش از توانایی هوشی است که به شما امکان می دهد تا مطالب تازه را بیاموزید ، مسائل دشوار مانند ریاضی یا علوم مختلف را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهید و مسائل جدید را حل کنید.

به طور کلی می توانیم بگوییم که به مهارت های پایه ای و مهم در پردازش اطلاعات اشاره می کند. هر چقدر هوش سیال شما قوی تر باشد توانایی تشخیص روابط بین قضایا و محرک ها را بهتر می توانید درک کنید. به بیان دیگر این هوش مربوط به حافظه فعال شماست.

حافظه فعال ، حافظه ای است که مدام در حال پردازش کردن اطلاعات وارد شده به مغز می باشد و مانند پردازشگر داده های کامپیوتر می باشد.  اگر حافظه شما چنین توانایی نداشته باشد فقط به انبار اطلاعات وارد شده تبدیل می شود.

این توانایی هوشی با گذشت زمان و بالاتر رفتن سن بیشترین کاهش را خواهد داشت. اگر بخواهیم این موضوع را با یک مثال به شما توضیح دهیم که بتوانید بهتر این مسئله را درک کنید می توانیم به توانایی آموختن مسائل جدید اشاره کنیم.

همانطور که می دانید افراد هر چقدر سنشان افزایش پیدا می کند و به سنین پیری نزدیکتر می شوند کمتر می توانند مسائل جدید را بیاموزند ، مانند مسائل ریاضی ، علوم مختلف و غیره.

اگر یک شرایطی را در نظر بگیریم که در آن آموزش درس ریاضی یا هر علم دیگری انجام می شود ، دانشجویان یا دانش آموزانی که در سنین بالاتر و نزدیک به میانسالی یا کهنسالی هستند ضعیف ترین دانشجویان یا دانش آموزان خواهند بود. علت این ضعف این خواهد بود که سرعت پردازش اطلاعت در مغز آنها بسیار کاهش پیدا کرده است و همین بزرگترین مانع آنها برای آموختن است.

سه) هوش متبلور

در مقابل هوش سیال ، هوش متبلور قرار دارد. همیشه هم اینطور نیست که با گذر زمان یا نزدیک شدن به سنین پیری ، توانایی های شما کاهش پیدا کند. بلکه در مقابل ممکن است برخی از توانایی های شما افزایش پیدا کند که هوش متبلور از جمله آنها می باشد.

هوش متبلور اشاره به دانش و تجربه هایی دارد که در ذهن شما انباشه است. دانش روابط اجتماعی ، دانش مربوط به اطلاعات عمومی ، دانش مربوط به قضاوتها و جامع نگری نسبت به مسائل مختلف از جمله توانایی های هوش متبلور می باشد.

این توانایی را به نوعی می توان خردمندی نیز نام گذاری کرد. در بسیاری از جوامع افراد کهنسال را به عنوان افراد خردمندی که از تجربه کافی برخوردار هستند و می توانند سایر افراد کم تجربه را راهنمایی کنند می شناسند.

دقیقاً این توانایی ها به هوش متبلور افراد کهنسال اشاره می کند. شاید آنها نتوانند مانند یک فرد جوان مسائل و علوم مختلفی که نیاز به پردازش اطلاعات دارد را بیاموزند یا تجزیه و تحلیل کنند ؛

اما به خوبی می توانند در خصوص تصمیم گیریها و قضاوتها در خصوص امور اجتماعی ، روابط میان افراد و غیره عمل کنند. شما به راحتی می توانید به عنوان یک فرد خردمند به افراد کهنسال بنگرید و از توانایی آنها در این تصمیم گیریها کمک بگیرید. علت اصلی افزایش هوش متبلور در افراد میانسال و کهنسال ، به کار گیری دانشهای فراگرفته شده در طول سالیان زندگی در محیط های مختلف زندگی و کار و خانه افراد است.

توضیح بیشتر و کاملتر

همانطور که از گفته های بالا می توان نتیجه گیری کرد ، هوش یک توانایی ذهنی است که در سنین مختلف به شکل های گوناگون خود را نشان می دهد. در سالهای ابتدایی زندگی به شکل قدرت و سرعت در یادگیری فعالیتهای حرکتی و کلامی ، در سالهای کودکی و تحصیلات مدرسه ای و دانشگاهی به شکل توانایی های سرعت آموختن مسائل انتزاعی و همچنین در سالهای میانسالی و کهنسالی به شکل توانایی به کارگیری آموخته ها و تجربیات زندگی است.

همچنین از جمله صحبتهایی که شد کاهش توانایی های هوش سیال بود که ممکن است برای برخی از افراد چندان خوشایند نباشد و تمایل داشته باشند کمترین کاهش توانایی را در این حوزه داشته باشند. به ویژه افرادی که همچنان تمایل دارند در سنین بالاتر علوم جدید یا روابط جدید میان مسائل را بیاموزند و همچنان به آموختن ادامه دهند و ذهنشان را در حالت فعال نگه دارند توصیه بسیار مهم ما این دسته از افراد این است که سعی کنند سبک زندگی سالمتری را انتخاب کنند تا از این مسئله پیشگری نمایند.

هر چند از دست دادن نورونهای عصبی در این واقعیت نقش دارد ولی بدون شک افراد می توانند با انتخاب سبکهای زندگی سالمتر و بهتر تا حدودی از بین رفتن نورونها را کاهش دهند. مصرف سیگار ، مواد مخدر ، الکل ، عدم تحرک و ورزش ، تغذیه ناسالم ، داشتن زندگی پر استرس و پر مشغله از جمله عواملی است که می تواند به کاهش و از بین رفتن نورونهای مغزی سرعت بحشد. پس یکی از اولین و مهمترین اقدامات این است که با انتخاب یک سبک زندگی سالمتر به کاهش این روند کمک کنید.

از طرفی ، ممکن است برخی از افراد سالخورده و کهنسال با متوجه شدن این واقعیت به میزان زیادی ، اعتماد به نفس خود را از دست بدهند یا دچار افسردگی شوند ، این دسته از افراد باید بدانند که کاهش هوش سیال به معنی ناتوان شدن یا غیر فعال شدن آنها نیست ؛ بلکه آنها می توانند با بهره گیری درست از هوش متبلور ، به عنوان افراد خردمند و مشاور در کنار افراد جوان تر بوده و همچنان نفش آفرینی فعالی داشته باشند.


موضوع مرتبط :

روشهای افزایش توانایی مغزی و هوشی سالمندان

Rate this post

نوشته آشنایی بیشتر با تغییرات هوش در دوران کهنسالی اولین بار در مرکز هوش کودک نیک. پدیدار شد.