تغذیه کودک در سنین مختلف و الگوی غذایی صحیح کودک و آلرژی تغذیه کودکان موضوع این مقاله است. اینکه با کودکان بد غذا چه کار کنید را در این مقاله می خوانید.
متاسفانه شتاب و سیر رشد و نمو در بچه‌هایی که از مواد غذایی و خوراکی ناسالم و غیرطبیعی تغذیه می‌کنند نرمال و عادی نیست و در سال‌های نخست زندگی ، بچه‌ها با یک روند پرشتاب رشد و نمو روبه‌رو می‌شوند. در صورتی که کودک شما مواد غذایی و خوراکی‌هایی را که در شکل یک برنامه غذایی مطلوب و سالم در این دوره سنی احتیاج دارد به دست نیاورد ، نتیجه و اثرات آن را در سال‌های آتی حیات کودک خود مشاهده می‌کنید.
چیزی که به عنوان رشد و نموی دوره ی کودکی اطلاق می‌شود با شروع راه رفتن کودک پایان نمی‌یابد و بچه‌ها تا زمان دوران نوجوانی در حال رشد هستند. سیر روند رشد و نموی آتی کودکان از ابتدا تا اواسط دوره‌ی بلوغ توام با تحولات و ترشحات هورمونی و دیگر وهله‌های پر اهمیت رشد و نمو شکل خواهد گرفت. در صورتی که بچه‌ها در این دوران پراهمیت از مواد غذایی خوی و سالم استفاده نکنند ، نظاره گر تاثیرات و نشانه‌های مخرب آن در دوره‌ی بزرگسالی آنان می‌باشید.
بچه‌هایی که با خوراک و ماده‌های غذایی مغذی و سالم پرورش می‌یابند همواره سرحال‌تر و خوشحال‌تر از بچه‌هایی که گرفتار کمبودات و تغذیه ناقص می‌باشند ، هستند. بچه‌هایی که مواد مغذی مورد احتیاج خود را به دست نمی‌آورند از توان و قدرت اندکی برخوردارند. این روال و روش زندگی بدون فعالیت و پویایی به همراه تغذیه نامناسب ، گرفتاری‌ها و مسائل بعدی فراوانی را ایجاد خواهد نمود.
تغذیه کودک موضوع فراوان پراهمیتی برای کودکان به شمار می‌آید ، از این رو تا آنجایی که ممکن است درباره‌ی تغذیه مناسب و طبیعی معلومات به دست آورید و برنامه غذایی صحیحی را در پیش بگیرید و به کودکان خود نیز در این خصوص تعلیمات و نکات مهم را بیاموزید و آنان را با الگوهای صحیح تغذیه‌ای پرورش و آشنا سازید.
تغذیه نوزادان
تغذیه نوزادان از تولد تا ۴ ماهگی
در این دوره نوزاد جهت تغذیه به صورت ذاتی و فطری به طرف سینه مادر کشیده می‌شود. غذا و خوراک نوزاد در این برهه‌ی زمانی تنها منحصر به شیرمادر و یا شیرخشک می‌باشدو دادن غذاها و خوراک‌های جامد به نوزاد قدغن می‌باشد چرا که معده نوزاد در این دوره توان و قابلیت پذیرش خوراک‌های سخت و خشک را نخواهد داشت.
مادران توجه داشته باشند که بودن شیر در سینه موجب سفتی در پستان خواهد شد که بعد از خوردن شیر توسط نوزاد می‌بایست پستان نرم شود. نوزاد بعد از تغذیه و خوردن شیر حس آسودگی و راحتی و خشنودی خواهد داشت. نوزادان بعد از متولد شدن به میزان اندکی از وزنشان کاسته می‌شود. اغلب نوزادان در هفته نخست متولد شدن قریب به ۷% از وزنشان کاسته می‌شود و ۱۵ روز بعد از متولد شدن وزن آنها می‌بایست به تدریج زیادتر گردد. نوزادان تا ۴ ماهگی می‌بایست به صورت میانگین در هفته ۱۷۰ تا ۲۲۵ گرم وزن آنها بیشتر شود و از ۴ ماهگی تا ۷ ماهگی هم می‌بایست به صورت میانگین در هفته ۱۱۵ تا ۱۷۰ گرم وزنشان زیادتر گردد. وزن طبیعی و نرمال نوزاد نمایانگر تغذیه مناسب آنها می‌باشد.
تغذیه نوزادان از ۴ ماهگی تا ۶ ماهگی
نمودها و شاخصه‌های توان و قابلیت نوزاد جهت تغذیه با خوراک‌های جامد:
- نوزاد باید قادر باشد سر خود را مستقیم بلند حفظ کند و تخت و هموار بر روی صندلی ویژه نوزادان قرار گیرد.
- زیاد شدن قابل ملاحظه وزن نوزاد قریب به دوچندان شدن وزن در مقایسه با هنگام تولد و وزن او حداقل ۹/۵ کیلوگرم باشد.
- با قرار دادن قاشق کوچک در دهان نوزاد او قادر باشد دهان خود را بسته نگه دارد.
- نوزاد قادر باشد غذا و خوراک را از نوک زبان به انتهای دهان حرکت دهد.
تغذیه مناسب نوزادان در این دوره شامل:
- شیر مادر و یا شیر خشک
- پوره‌ی سبزیجات نظیر پوره‌ی سیب زمینی شیرین
- پوره‌ی میوه‌هایی همچون موز ، شیب و هلو
- پوره‌ی گوشت قرمز و سفید
- غلات صبحانه‌ی غنی شده با آهن
- میزان اندکی ماست پاستوریزه (از تغذیه نوزاد از شیر گاو امتناع نمایید.)
برای تغذیه نوزادان در این دوره با یک قاشق کوچک مرباخوری پوره‌ی سبزیجات و یا پوره‌ی میوه جات و غلات تمام له شده و خرد شده آغاز نمایید. غلات را با ۵ قاشق شیرمادر و یا شیر خشک مخلوط نمایید تا پودر و شل و سلس گردد و آنگاه کم کم در دهان نوزاد بگذارید. میزان مواد غذایی و خوراکی مخصوص نوزادان را بعد طی هفته‌ای به یک قاشق غذاخوری افزایش دهید و به ۲ مرتبه به صورت روزانه برسانید. در صورتی که نوزاد شما برای نخستین مرتبه خوراک جامد را میل نکرد ، چند روز بعد دوباره سعی نمایید و هرگز چند خوراک و غذای تازه را همراه با یکدیگر به فرزندتان ندهید.
تغذیه نوزادان از ۶ ماهگی تا ۸ ماهگی
نمودها و شاخصه‌های توان و قابلیت نوزاد جهت تغذیه با خوراک‌های جامد همانند دوره‌ی ۴ تا ۶ ماهگی می‌باشد.
خوراک‌هایی که در این دوره نوزاد قادر به تغذیه توسط آن‌هاست عبارتند از:
- شیر مادر و یا شیر خشک
- پوره‌ی میوه‌هایی نظیر موز ، سیب ، هلو و آووکادو
- پوره‌ی سبزیجاتی نظیر سیب زمینی شیرین ، هویج ، کدویی که به طور کامل خرد و له شده و کاملاً آب پز شده باشد.
- پوره‌ی گوشت قرمز و سفید
- پوره‌ی حبوبات و غلاتی مانند گندم ، عدس و لوبیا
میزان خوراکی که به صورت روزانه نوزاد در این دوره می‌بایست مصرف نماید بر این پایه است:
یک قاشق کوچک مرباخوری میوه که به تدریج به ۲ یا ۳ قاشق غذاخوری در طول روز افزایش می‌یابد. یک قاشق کوچک مرباخوری پوره‌ی سبزیجات که اندک اندک به ۲ یا ۳ قاشق غذاخوری در طول روز افزایش می‌یابد و در وعده‌های مختلفی به نوزادان خورانده می‌شود. ۳ تا ۹ قاشق چای خوری غلات صبحانه که باید در سه نوبت در طی روز به نوزادان خورانده شود.
تغذیه نوزادان از ۸ ماهگی تا ۱۰ ماهگی
نمودها و شاخصه‌های توان و قابلیت نوزاد جهت تغذیه با غذاها و خوراک‌های جامد:
- مشابه نشانه‌های دوره‌ی ۶ تا ۸ ماهگی نوزاد
- بلند کردن وسایل به وسیله دست
- قدرت و توان منتقل کردن وسیله‌ای از دستی به دست دیگر
- گذاشتن غذا در دهان
- توانایی فک برای خوردن و قطعه قطعه کردن غذاها
مواد خوراکی و غذایی که در این دوره نوزادان قادر به خوردن آن هستند بر این پایه است:
- شیر مادر و یا شیر خشک
- پنیر نرم یا پنیر کوتاژ به میزان اندک
- سبزیجات خرده شده و پخته شده مشابه هویج و سیب زمینی شیرین
- میوه‌های خرد شده و له شده نظیر هلو ، گلابی ، موز ، سیب
- قطعه‌های خرد شده خوراک‌هایی نظیر تخم مرغ و سیب زمینی و نان
- مواد پروتئینی نظیر قطعه‌های ریز گوشت مرغ
- غلات و حبوباتی نظیر جو و گندم ، لوبیا و عدس ک به صورت کامل طبخ شده باشند.
میزان مواد خوراکی و غذایی که در طی روز می‌بایست نوزادان را تغذیه نمود عبارتند از:
- ۴/۱ تا ۳/۱ فنجان شیر ، ماست و یا پنیر.
- ۴/۱ تا ۲/۱ فنجان غلات صبحانه غنی شده با آهن.
- ۴/۳ یا یک فنجان مواد غذایی گروه سبزیجات.
- ۲/۳ تا یک فنجان میوه.
- ۳ تا ۴ قاشق مواد خوراکی حاوی پروتئین.
تغذیه نوزادان از ۱۰ ماهگی تا ۱۲ ماهگی
نمودها و شاخصه‌های توان و قابلیت نوزاد جهت تغذیه با غذاها و خوراک‌های جامد:
- مشابه نشانه‌های دوره‌ی ۶ تا ۸ ماهگی
- قورت دادن سهل‌تر مواد خوراکی و غذایی
- زیاد شدن شمار دندان‌ها
- پس ندادن یا نریختن غذا
- سعی در جهت بلند کردن و به دست گرفتن قاشق
مواد خوراکی و غذایی که در این دوره نوزاد قادر به خوردن آن می‌باشد عبارتند از:
- شیر مادر و یا شیر خشک
- پنیر نرم و یا پنیر کوتاژ و ماست به میزان اندک
- مواد سبزیجاتی نظیر هویج پخته شده در قطعات ریز و خرد
- قطعه‌های ریز خوراک‌هایی نظیر تخم مرغ و سیب زمینی و نان
- قطعه‌های مواد پروتئینی نظیر گوشت مرغ
- حبوبات و غلات کاملاً طبخ شه و له شده نظیر گندم و جو ، عدس و لوبیا
میزان مواد غذایی و خوراکی که در طی روز نوزادان در این دوره می‌بایست مصرف کنند شامل:
- ۳/۱ فنجان شیر ، ماست ، پنیر
- ۴/۱ تا ۲/۱ فنجان غلات صبحانه‌ی غنی شده با آهن
- ۴/۳ تا یک فنجان میوه جات و سبزیجات
- ۸/۱ تا ۴/۱ فنجان مواد خوراکی و غذایی مخلوط
- ۳ تا ۴ قاشق مواد غذایی پروتئین دار
به طور کلی برای کودکان زیر یکسال می‌توان از مواد غذایی و خوراکی کمکی نظیر حریره‌ی فندق و بادام ، پوره‌ی میوه‌جات و سبزیجات ، سوپ سبزیجات ، پوره ی سیب زمینی با خرما و هویج پخته شده استفاده کرد.
نوزادان پس از دوره‌ی یک سالگی ، افزون بر مواد خوراکی که میل کردن و تغذیه با آنها را در سال‌های نخست تولدشان آموخته‌اند ، می‌بایست از خوراک‌های قرار گرفته شده در سفره هم میل کنند. این بچه‌ها رشد و نموی شتابان و سبک سیری دارند و پایداری و توانایی لازم را نیز در برابر تعداد زیادی از عارضه‌ها و مریضی‌ها و عفونت‌ها را ندارند و تعداد دندان‌هایشان هم تکمیل نگردیده است. از این رو می‌بایست در تغذیه آنان ۲ مورد مهم و کلیدی ذیل را لحاظ نمود:
- مواد خوراکی و غذایی مورد استفاده آنها سبک ، قوی و مغذی و سریع الهضم باشد.
- در وعده‌های متنوع و مختلفی آنان را با خوراک‌های سالم تغذیه نمود.
همچنین اندازه تحرک و جنب و جوش و رشد و نموی بچه‌ها تا دوره‌ی ۲ سالگی با بچه‌های سه ساله و بزرگتر با یکدیگر متفاوت می‌باشد و می‌بایست در زمان غذا دادن به آنها به این مسئله هم دقت و توجه لازم را داشت.
تغذیه کودکان یک تا دو ساله
تغذیه کودکان یک و دو ساله را دوره خواهیم کرد. در این دوره بچه‌ها رشد و نموی زیاد و سبک سیر و تحرک فراوانی دارند ، بدین سبب به خوراک و غذای زیادتری احتیاج دارند. اما از طرفی نیز اندازه معده آنان کوچک بوده و تعداد دندان‌هایشان هم تکمیل نشده است. از این رو در غذا دادن به آنان به موارد زیر دقت نمایید:
افزون بر شیر مادر و یا شیر خشک ، ۵ تا ۶ نوبت در طول روز وی را تغذیه نمایید. غلاتی که بچه‌ها توانایی بلع و خرد کردن آن را دارند نظیر کته‌های گوناگون نرکیبی با گوشت کاملاً پخته شده و یا سبزیجات در اختیار آنان قرار دهید. در صورتی که فرزند شما دچار یبوست شده است در زمان پختن سوپ برای او ، افزون بر سبزیجاتی نظیر هویج و سبزی‌های رنگی آبدار از تکه‌های زردآلو و یا آلو هم به میزان اندک در غذای آنان به کار گیرید.
خوراک و غذای بچه‌ها را کاملاً بهداشتی و تمام طبخ شده و آب پز شده برای آنان درست کنید و بعد از سرد شدن در اختیار آنان قرار دهید. به بچه‌ها یاری برسانید تا خودشان غذا و خوراکشان را میل کنند و توجه داشته باشید از تمام ترکیبات و مواد غذایی موجود در غذا میل کنند. پیش از آنکه ادویه و طعم دهنده‌های مختلفی را در غذا بریزید ، خوراک و غذای کودک را جدا سازید. مواد آبکی را همواره با قاشق و یا فنجان در اختیارکودکان قرار دهید.
تغذیه کودکان ۳ تا ۵ ساله
پس از دوره‌ی دو سالگی ، با ملایم و آرام شدن رشد و نموی بچه‌ها رغبت و تمایل آنان به خوردن غذا هم کاسته خواهد شد. از این رو با نظر به روال رشد و نموی بچه‌ها در جهت پذیرش مواد خوراکی و غذایی هم متحول و متبدل خواهد شد. با آنکه اندازه‌ی بدست آوردن مواد مغذی یک خوراک و غذا تا خوراک و غذای دیگر متنوع و مختلف می‌باشد ولی در مجموع خوراک و غذای دریافتی در طی روز بچه‌ها پایدار و دائم می‌باشد.
برنامه غذایی کودکان ۳ تا ۵ ساله
تغذیه کودک در برنامه غذایی وی را دوره می کنیم. بچه‌ها به منظور رشد و نمو و بازی و حرکت ، رویارویی در مواجهه با عارضه‌ها و مریضی‌های مختلف احتیاج به توان و انرژی دارند که با استفاده از مواد خوراکی قندی ، چربی‌ها ، نشاسته و کربوهیدرات برای بدن فراهم می‌گردند. بچه‌هایی که حرکت و جنب و جوش زیادی دارند احتیاج به مواد انرژی زا و پرکالری در مقایسه با دیگر بچه‌ها دارند.
- مواد پروتئینی: در این دوره بچه‌ها جهت شکل گیری و حفظ عضلات ، استخوان‌ها و دیگر بافت‌های جسم و پایداری در مواجهه با امراض و عفونت‌ها احتیاج به مواد پروتئینی دارند که با استفاده از مواد پروتئینی نظیر انواع گوشت مرغ ، گوشت قرمز ، انواع لبنیات و تخم مرغ و یا مواد پروتئینی نظیر انواع غلات و حبوبات احتیاجات بدن خود را رفع و فراهم سازند.
- ویتامین‌ها و مواد معدنی:بچه‌ها در این دوره برای حفظ تندرستی و زیاد شدن پایداری آنان در مواجهه با بیماری و دچار نشدن به تعدادی از بیماری‌ها به سبب کمبود ویتامین‌ها و املاح‌های گوناگون ، با استفاده و بهره‌گیری مواد غذایی و خوراکی دربرگیرنده این مواد قادرند احتیاجات بدنی خویش را برطرف سازند. نظیر ویتامین آ که در منابعی مثل جیگر ، کره گیاهی ، هلو ، زردآلو ، هویج ، کدو و اسفناج و جعفری موجود می‌باشد. از اصلی‌ترین مواد غذایی دارای ویتامین ث می‌توان گروه مرکبات ، جعفری و کلم و گوجه فرنگی را نام برد. املاح معدنی همانند کلسیم و فسفر در خوراک‌هایی نظیر شیر ، پنیر و ماست موجود می‌باشد. ویتامین د با قرار گرفتن بچه‌ها در طی روز به مدت ۱۵ دقیقه در مقابل نور آفتاب بدست می‌آید و از مواد غذایی و خوراکی‌های سرشار از آهن گوشت قرمز ، اسفناج و جعفری ، حبوباتی نظیر عدس و آجیل‌ها اشاره کرد.
به طور کلی در این گروه سنی برای تغذیه سالم کودک می‌توان از غذاهایی نظیر عدس پلو به همراه گوشت ، خرما و کشمش و سبزی پلو با ماهی ، کته با گوشت و سیب زمینی و هویج پخته شده ، خوراک گوشت با سیب زمینی و هویج ، پاستا با پنیر ، پوره‌ی سیب زمینی با کوکو سبزی ، ساندویج مرغ ، تخم مرغ و خرما استفاده کرد.
تغذیه کودکان دبستانی
تغذیه کودک دبستانی را بررسی خواهیم کرد. دوره‌ای که بچه‌ها در دبستان سپری می‌کنند ، از لحاظ تغذیه سال‌های پراهمیتی به حساب می‌آید چرا که رشد و نموی بچه‌ها در این دوره‌ی سنی به طور آهسته تداوم دارد با آنکه شتاب رشد و نموی آنان اندک‌تر از سنین نخست حیات آنان می‌باشد اما می‌بایست دقت نمود که هر وهله از رشد و نموی کودکان بر پایه روال وهله‌ی پیشین رشد کودک بوده است و وهله‌های بعدی را نیز متاثر خواهد ساخت. اساساً کودکان دبستانی به سه نوبت غذا و خوراک اصلی و دو نوبت میان وعده در طی روزمره‌شان احتیاج دارند و می‌بایست از همه‌ی دسته‌ها مواد غذایی و خوراکی استفاده نمایند تا توازن و گوناگونی مواد خوراکی مختلف در این دوره لحاظ گردد.
نوبت غذایی صبحانه تاثیر فراوانی در تندرستی و سرحالی فیزیکی و روانی و ذهنی کودکان دبستانی دارد. کودکانی که صبحانه میل نمی‌کنند بی‌توجه و کم تمرکز ، کسل و بی‌طاقت هستند و قادر نیستند فقدان مواد ویتامینه و پروتئینی و توان و قدرت جسمی خود را با صرف غذا در نوبت‌های غذایی دیگر برطرف نمایند. با نظر به این مساله که بچه‌ها در این دوره سنی قسمتی از روز را در خارج از خانه سپری می‌کنند و معده خودشان را با ماده‌های غذایی و خوراکی متنوع پر می‌نمایند مواد غذایی طبیعی و بهداشتی در خانه ارزش و تاثیر فراوانی خواهد داشت. تغذیه این گروه از بچه‌ها می‌بایست قوت بخش و انرژی زا باشد تا فقدان و کاستی‌های غذایی و خوراکی آنان را برطرف نماید.
در این دوره‌ی سنی رشد و نموی بچه‌ها به صورت مستمر و ثابت می‌باشد اما این رشد و نمو در حد دوره‌ی نوزادی و یا سنین نوجوانی نمی‌باشد. زمانی که رشد و نموی بچه‌ها آهسته‌تر پیش می‌رود ، میل به غذا توسط آنان هم کمتر می‌شود. کودکان در این دوره مشابه نوجوانان قادر نیستند میزان خوراک و غذای پذیرفته شده را خودشان ترتیب دهند زمانی که آنان اندکی بزرگتر می‌شوند ، مولفه‌های بیرونی نظیر وقت و فرصت و اندازه خوراک و غذای حاضر و تهیه شده زیادتر از مولفه‌های باطنی تنظیم کننده گرسنگی ، بر دریافت مواد خوراکی و غذایی وی نقش دارند.
- کالری: کالری مورد احتیاج بچه‌ها در این دوره ی سنی تقریباً ۷۰ کیلو کالری به نسبت هر یک کیلوگرم از وزن جسمی آنان است. در صورتی که کودکان ۱۱ تا ۱۴ ساله که تازه به بلوغ رسیده‌اند تقریباً ۵۵ کیلوکالری به نسب هر ی کیلوگرم از وزن جسمی‌شان در پسران و ۴۷ کیلوکالری به نسبت هر یک کیلوگرم وزن فیزیکی در دختران است. مقدار کالری پیشنهاد شده برای گروه سنی نوجوانان اندک‌تر از میزان کالری مورد احتیاج بچه‌ها در این دوره‌ی سنی می‌باشد و این تنزل نشانگر تنزل اندازه‌ی رشد و نموی گروه سنی نوجوانان در مقایسه با کودکان دبستانی است.
- مواد پروتئینی: میزان مواد پروتئینی پیشنهاد شده برای طیف سنی ۷ تا ۱۴ سال تقریباً یک گرم به نسبت هر یک کیلوگرم وزن جسمی کودکان است. این میزان مواد پروتئینی به راحتی به وسیله‌ی یک برنامه غذایی گوشتی و مواد حبوبات دار تامین می‌گردد.
- چربی‌ها: متخصصان پیشنهاد می‌کنند که میزان چربی وعده‌های غذایی بچه‌ها پس از سن ۵ سالگی می‌بایست بدین شکل باشد که چربی به دست آمده زیادتر از ۳۰ درصد مجموع کالری و اندک‌تر از ۲۰ درصد مجموع کالری مورد احتیاج نباشد.
- مواد ویتامینه و املاح معدنی: بر طبق پژوهش‌های انجام شده ، کودکان مواد مقوی و مفید برای رشد نظیر کلسیم ، روی ، آهن را به میزان لازم مصرف نمی‌کنند. میزان سفارش شده آهن ، کلسیم و روی در این دوره‌سنی ۱۳۰۰ ، ۸ ، ۸ میلی گرم به طور روزانه می‌باشد.
- مواد لبنی: مواد خوراکی این دسته به سبب برخورداری از پروتئین ، فسفر ، کلسیم جهت رشد و نمو و تحکیم و تقویت دندان‌ها و استخوان‌های این رده‌ی سنی ضروری است. بچه‌ها در این دوره سنی می‌بایست در طی روز سه واحد از این دسته از مواد خوراکی را استفاده و میل نمایند.
پیشنهادات غذایی برای کودکان بدغذا
در صورتی که کودکتان ایرادگیر و بد خوراک می‌باشد می‌بایست حتماً به هر صورت و روشی لبنیات به خصوص شیر را در وعده ی غذایی آنان جای دهید. شما قادرید شیر را با موز یا کاکائو و یا خرما مخلوط نمایید تا کودکان مزه‌ی آن را بیشتر دوست داشته و به خوردن آن راغب شوند. امکان دارد کودک شما به آسانی حبوبات و غلات طبخ شده و آماده شده را میل نکند در این صورت توصیه می‌شود حبوبات و غلات مورد نظر را به سوپ آنان افزوده نمایید.
مواد کربوهیدراتی مواد غذایی فراوان خوبی به منظور وزن گرفتن بچه‌ها هستند که از سایر روشهایی نظیر دسرهای آماده شده از نشاسته نیز قابل فراهم سازی می‌باشد. با شیرین نمودن و معطر نمودن و چاشنی دار کردن این نوع دسرها با عسل و خرما و کاکائو و انواع میوه‌جات رنگی اشتهای کودکان را تحریک نموده و تمایل و علاقه آنان را به سمت این غذاها و خوراک‌ها بیشتر خواهید نمود.اغلب بچه‌ها در میل نمودن مواد گوشتی مشکل دارند و بسیار اندک رخ می‌دهد که بچه‌ها آنگونه که والدین توقع دارند مواد پروتئینی گوشتی میل نمایند. با آنکه این مواد قوت بخش و انرژی زا می‌باشند.
در صورتی که فرزندتان با مزه گوشت و شکل طبخ آن مساله و سختی دارد و علاقه‌ای به خوردن آن ندارد ، می‌بایست ابتکار و خلاقیت داشته باشید و اقسام و اشکال مزه دهنده‌ها و مواد غذایی خشبو و خوش رنگ و شیوه‌های طبخ را بیازمایید و مشاهده کنید که به چه نوعی زیادتر علاقمند است و رغبت دارد. ولی در صورتی که کودکتان با قطعه قطعه کردن و خوردن گوشت مساله و سختی دارد ، گوشت‌های طبخ شده و آب پز شده را به صورت مخلوطی و ترکیبی به سایر خوراک‌ها و غذاهای دیگر او افزوده نمایید. بدین طریق آنان بی‌آنکه بفهمند میزانی گوشت مصرف کرده‌اند.
در صورتی که کودک شما از میل کردن غلاتی نظیر نان سبوس دار امتناع می‌ورزد دلواپس و آشفته نشوید برای شماری از بچه‌ها در این دوره‌ی سنی خوراک‌های فیبردار خیلی دیرهضم به شمار می‌آیند و معده کم حجم آنان امکان دارد که آمادگی هضم این مواد را نداشته باشد.در عوض این مواد ، می‌توانید با گزینش لوبیا و له کردن آن و افزودن آن به ساندویج و یا انواع سالاد و یا پاستا فیبر غذایی کافی برای بدن آنها را مهیا و برطرف سازید.
میان وعده کودکان
میان وعده خوراکی کوچک و مفیدی می‌باشد که میان دو نوبت غذایی اصلی برای بچه‌ها آماده می‌شود. چون که معده بچه‌ها کم حجم می‌باشد اما احتیاج آنان به کالری و قوت بسیار می‌باشد که با صرف سه نوبت غذایی احتیاجات بدنی آنان رفع نخواهد شد. می‌بایست همواره توجه داشته باشید که میان وعده‌ها فقط قسمت اندک و کم حجمی در فراهم سازی احتیاجات غذایی بچه‌ها خواهند داشت و هرگز جایگزین نوبت‌های غذایی اصلی نمی‌شوند. از این رو میان وعده‌های غذایی می‌بایست بین نوبت‌های غذایی اصلی جای داده شوند به گونه‌ای که در خلال ۲ تا ۳ ساعت زمان با نوبت غذایی اصلی کودک به وی داده شود. خوراک‌های نظیر شیر و بسکویت سبوس دار ، نان و پنیر و خرما ، میوه جات و کشمش ، بادام و برگه زردآلو گزینه‌های مناسب و مقوی برای تغذیه میان وعده بچه‌ها به شمار می‌آیند.
نکات مهم رفتاری در تغذیه کودکان
- جلوتر از همه و از قبل زمان فرارسیدن خوردن غذا را چند مرتبه به بچه‌ها گوشزد نمایید تا بازی و سرگرمی را رها نموده و برای غذا خوردن حاضر شوند. توقع نداشته باشید زمانی که فرزند شما درگیر فعالیت و سرگرمی‌های خود می‌باشد ، هر زمانی که صدای شما را شنید سریعاً بر سر میز غذا حاضر شود. لکن می‌بایست به آنان وقت و مجال دهید تا احساسات و شور و غلیان آنان کاسته شده و ساکت و راحت و آسوده شوند. در صورتی که مجدداً درنگ و تعلل نمود به وی گوشزد نمایید تا عمل خود را اصلاح نماید.
- جهت این که کلیات و موارد تغذیه صحیح را به فرزندتان یاد دهید و آنان را به سمت الگوهای تغذیه‌ای صحیح سوق دهید و ترغیب نمایید پیشنهاد می‌شود دیدگاه و سلیقه وی درباره‌ی غذاها و خوراک‌های مختلف را مطلع شوید و طعم و مذاق و تمایلات مورد علاقه وی را در وعده‌های غذایی روزانه جای دهید. فراموش نکنید بچه‌ها به سمت خوراک‌ها و غذاهایی که خودشان در گزینش و پختن آن شرکت داشته‌اند زیادتر تمایل و کشش دارند.
- بچه‌ها می‌بایست در هنگام صرف غذا در شرایط و موقعیت آسوده و آرامی باشند و خوراک موردنظر در نزدیک آنان قرار گرفته باشد تا بچه‌ها قادر باشند به سادگی بی‌آنکه اذیت شوند غذایشان را میل کنند.
- ظروف و وسایل تناول غذای کودک می‌بایست از نوع نشکن انتخاب شود ، چرا که اگر بشقاب و لوازم غذا شکسته شود امکان دارد کودکان دلسرد و سرخورده شوند و یا پدر و مادر خشمگین شوند.
- رنگ و ظاهر مواد خوراکی در میل به غذا خوردن بچه‌ها و تحریک آنان نقش بسیاری خواهد داشت.
- صرف و تناول غذا در یک زمان مشخص در طول روز موجب اغوا و تحریض بچه‌ها در زمان‌های مشخص شده به سمت غذا می‌شود. بچه‌ها هنگامی که گزینه‌های اندک‌تری پیش روی آنان قرار گیرد راضی‌تر و مسرورتر می‌باشند ، در صورتی که فرزند شما در طی روز تنها چند ماده‌ی خوراکی را برای غذا گزینش می‌نماید ابداً مساله‌ی شگفتی نخواهد بود و به تدریج انتخاب‌های زیادتری را در اختیار آنان قرار دهید.
- کسالت و ملالت و خواب آلودگی بچه‌ها اصلی‌ترین مورد برای کم میلی به غذا در آنان می‌شود. توصیه می‌شود پس از فراغت و آسودگی به بچه‌ها غذا بدهید.
- فرصت و زمان لازم جهت تناول غذا برای بچه‌ها موضوع بااهمیتی می‌باشد. توصیه می‌شود از تسریع و تعجیل در زمان صرف غذا توسط کودکان اجتناب نمایید.
- درست کردن غذاها و خوراک‌های مشابه و بدون تنوع موجب دلزدگی بچه‌ها خواهد شد. ولو در صورتی که خوراک و غذای محبوب و دوست داشتنی بچه‌ها بصورت پی در پی برای او تهیه شود ، بچه‌ها از تناول آن امتناع می‌ورزند. از این رو می‌بایست بچه‌ها را با اقسام و اشکال گوناگون غذاها و خوراک‌های موجود عادت دهید. پیشنهاد می‌شود خوراک‌ها و غذاهای تازه را نخست یک نفر از اعضای بزرگتر منزل صرف و تناول نماید تا سرمشقی برای بچه‌ها باشد.
- عدم فعالیت و خمودی ، خواب کم و عارضه‌ها و مریضی‌های گوناگون سب بی‌میلی و کم خوراکی در بچه‌ها خواهد شد.
- هرگز غذاها و خوراک‌های گوناگون را جهت پاداش و تشویق به کودکان به کار نگیرید ، زیرا این عمل سبب می‌گردد که فرزند شما تصور نماید که خوراک‌های شیرین و پرچرب ، انتخاب‌های خوب‌تری در مقایسه با مواد خوراکی طبیعی حاوی گوشت و میوه و سبزی و حبوبات می‌باشند ، هستند.
- زمانی که در تناول غذا اعمال و حرکات فرزندتان اشتباه می‌باشد می‌بایست واکنش‌های قطعی ، محکم و پایداری را از خود بروز دهید. به طور نمونه در صورتی که کودک شما ظرف یا غذای خود را ریخت و یا پرت نمود نبایست بعضی مواقع آنها را توبیخ نمایید و بعضی مواقع به روی آنان لبخند بزنید ، بالعکس می‌بایست واکنش و حرکتی را انجام دهید که بچه‌ها احساس نمایند که عمل درست و خوبی را اجرا و اعمال نکرده‌اند. توجه داشته باشید که در زمان صرف غذا فضا و جو موجود می‌بایست خلوت و دنج باشد و از دستور دادن و یا سرزنش کردن و به کارگیری شیوه‌های تربیتی در زمان تناول غذای کودک اجتناب نمایید.
الگوی غذایی صحیح کودک
پدر و مادر نقش بسیار پررنگ و بااهمیتی بر صحت و تندرستی کودکان خود و الگو و برنامه غذایی آنان خواهند داشت. شیر دادن به کودکان در طی شیرخواری آنان قادر است بر روی علاقه و مذاق غذایی با وادار کردن آنان با مزه و چاشنی‌های متنوع و گوناگون بر روی عادات غذایی آنان اثرگذار باشد و کودکان قادرند بدین سان مذاق خود را به سمت مواد خوراکی که مادرشان مصرف کرده است هدایت نمایند. به طور نمونه در صورتی که به کودکان در همان دوره‌ی خردسالی میوه جات و سبزیجات خورانده شود ، آنان می‌آموزند که خوراک‌های طبیعی و مقوی همانند میوه جات و سبزیجات را نیز مصرف نمایند. هر زمان که قادرید برای فرزندان خود خوراک‌ها و غذاهای طبیعی و مقوی بپزید و از افزودن مواد قندی مانند شکر و یا نمک به غذاهای آنان اجتناب کنید.
مذاق و گرایشات کودکان در سال‌های نخست حیات آنان صورت می‌پذیرد. پیشنهاد می‌شود که همواره آن را ساده حفظ کنید و موادطبیعی و سالم را در هر نوبت غذایی برای آنان تدارک و تهیه نمایید تا آنان قادر باشند مزه و چاشنی هرکدام از مواد غذایی سالم را شناسایی نمایند و به همه‌ی آنها عادت نمایند. کودکانی که حدود ۲ سال سن دارند به گونه‌ی غریزی میل به بیم و هراس به خوراک‌های تازه دارند. از این رو قرار دادن خوراک‌های طبیعی و متنوع در وعده غذایی آنان گرایش و کشش آنان جهت آزمودن خوراک‌های تازه را به صورت عادی بالا می‌برد.
بررسی‌های کارشناسان مشخص ساخته است در صورتی که کودکی به ماده‌ی غذایی و خوراکی به خصوصی علاقه و تمایل نداشته باشد ، ۴ تا ۱۰ مرتبه زمان می‌برد تا به آن ماده خوراکی تمایل پیدا نماید و آن را آزمایش نماید و بخورد. از این رو می‌بایست با صبر و حوصله به پیش بروید. نکته بااهمیت آن است که تکرار این نوبت‌ها به صورت عادی بی‌آنکه زور و جبر ، باج دادن و یا پاداش خاصی اعمال شود رخ دهد و آن لحظات را به یک وضعیت جالب و مفرح مبدل سازید و اجازه دهید تا کودکان با غذا و خوراک خود بازی و مزه و شکل و رنگ و ساختار آن را واکاوی نمایند.
همواره به یاد داشته باشید کودکان از والدین خود تقلید می‌نمایند ، از این رو در صورتی که علاقمند به داشتن کودکی تندرست و قبراق هستید می‌بایست سرمشقی نمونه و عالی برای آنان باشید و خودتان نیز از مواد خوراکی و غذایی سالم و طبیعی و مغذی استفاده کنید. والدین ولو در صورتی که خودشان نسبت به برخی از مواد خوراکی و غذایی بی‌میل و بی‌‌گرایش هستند ضروریست که این احساس را پنهان نمایند ، چرا که امکان دارد سبب دلزدگی کودکشان از این دسته مواد غذایی و خوراک‌ها شود.
توجه داشته باشید که الگوهای غلط تغذیه‌ای آموختنی می‌باشند و در صورتی که بچه‌ها نظاره گر عادت‌های درست غذایی والدین باشند قطعاً آن رفتارها و عادت‌ها را سرمشق و از آن پیروی خواهند کرد. بچه‌ها به سبب واکنش‌های غیرطبیعی والدین خود نمی‌توانند حس گرسنگی و یا سیری را از عواطف و احساسات هیجانی خود نظیر برآشفتگی و دلزدگی و یاس جدا نمایند. سرگشتگی میان موقعیت فیزیکی و بدنی و عواطف ذهنی و روانی بچه‌ها ، میل کردن غذا را در عوض آنکه بر طبق احتیاجات بدنی ترتیب و کنترل نماید برطبق هیجاناتی نظیر عصبانیت در ارتباط با پدر و مادر تنظیم می‌نماید.
آلرژی غذایی در کودکان
حساسیت به مواد خوراکی و غذایی در بین بچه‌ها امری متداول و طبیعی می‌باشد. آلرژی کودک در مواد غذایی را بررسی خواهیم کرد. زمانی که تغذیه بچه‌ها را با مواد خوراکی و غذایی گوناگون شروع می‌نمایید واکنش آنان را نسبت به مواد غذایی و خوراکی موردنظر مشاهده می‌نماید. در صورتی که احساس نمودید فرزند شما به مواد خوراکی که به وی داده‌اید آلرژی دارد به مدت یک هفته مصرف آن ماده‌ی خوراکی را در وعده‌های غذایی آنان قطع نمایید و بعد از طی یک هفته مجدداً مصرف ماده‌ی خوراکی مورد نظر را آغاز نمایید. در صورتی که مجدداً علائم آلرژی در فرزند شما پدیدار و نمایان شد احیاناً حساسیت غذایی فرزند خود را یافته‌اید. برای چندین هفته ماده‌ی خوراکی و غذایی موردنظر را از برنامه غذایی فرزند خود پاک کنید و بعد طی این مدت از پزشک متخصص کودک مشاوره بگیرید.
در صورتی که فرزند شما به هر ماده‌ی غذایی و خوراکی تازه‌ای که برای او درست می‌کنید، آلرژی بروز می‌دهد و یا در میان اعضای منزل زمینه و پیشینه حساسیت دیده شده است ، میان هر خوراک و غذای تازه‌ای که بچه‌ها داده می‌شود می‌بایست یک هفته فاصله قرار دهید تا اگر کودک حساسیت نشان داد قادر باشید ماده‌ی خوراکی و غذایی مورد نظر را شناسایی نمایید و هر چه زودتر به متخصص کودک مراجعه کرده و از آنان مشورت بگیرید. آلرژی بچه‌ها در ارتباط با شماری از ماده‌های خوراکی و غذایی اندک اندک و به تدریج تا سنین ۵ سالگی کودکان رفع خواهد شد نظیر آلرژی به گندم ، سویا ، تخم مرغ و … . شماری از مواد خوراکی به طور طبیعی سبب بروز حساسیت در کودکان خواهد شد. تلاش نمایید تا پیش از سنین یک سالگی کودک از مصرف این مواد خوراکی برای بچه‌ها امتناع کنید مواد خوراکی نظیر عسل ، مرکبات ، سفیده تخم مرغ ، شیر گاو ، شکلات ، سویا ، آجیل و … .
نشانه‌های آلرژی غذایی در کودکان
در بعضی مواقع نشانه‌هایی بر روی پوست کودک ایجاد و ظاهر می‌گردد نظیر کهیر ، خارش ، قرمزی و یا ورم در زبان و لب‌ها و یا نشانه‌هایی به صورت اسهال ، استفراغ و دردهای شکمی و مشکلات تنفسی در کودکان ایجاد و ظاهر خواهد شد.
موضوع مرتبط :
